AFRODITA ARTE EDERRETAN

Afroditaren jaiotzaren mitoa

Afrodita maitasunaren, emakumearen edertasunaren eta ezkontzaren jainkosa da. Hainbat mitoetan da protagonista baina bere jaiotzarena da interes gehiena pizten duen gertakizuna.

Mitologiak dioenez, Gea eta Urano (Lurra eta Zerua) elkartzean hiru ziklope eta sei titan indartsu jaio ziren. Titanen indarrak mesfidantza eta beldurra eragiten zituzten aita Uranori. Urano titanek aginpidea kendu eta bere tokia hartuko zutela beldur zen. Beraz, jaio ahala, ama Gearen erraietan bizitzera behartu zituen, eurengantdik babesteko asmoz.

Geak, asaldaturik eta izuturik, semeei laguntza eskatu zien, aitaren gaiztakeriagatik mendeku hartzeko. Kronosek, titanetako batek, lagunduko ziola hitzeman zion.

Kronosek sega hartu eta zakila moztu zion aitari. Ebakitako zatiak, odola zeriola, lurrera erori eta ernaldu egin zuen Gea. Hortik sortu ziren erraldoiak ea ninfak. Kronosek zakila itsasora bota zuen, eta sortu zen aparretatik Afrodita jaio zen. Hainbat obra daude une hau irudikatzen dutenak.

Jainkosak beti izan du artean errepresentazio garrantzitsua. Hainbat pintoreen musa eta eskulturgile askoren inspirazio izan da. Gehienetan biluzik edo arropa gutxirekin azaldu ohi da, bere izenarekin lotuta doan sentsualitatea baztertu gabe.

CNIDO-ko VENUS

EGILEA: Praxiteles

DATA: K.a. 360 urtearen inguruan

GAUR EGUN: Jatorrizko obra desagertu egin zen

K.a. IV. mendearen erdialdean egina, Praxíteles-en eskulturarik esanguratsuena da Cnido-ko Venus-a. Garai hartan maitasunaren jainkosa beti jantzita irudikatzen zen eta artelan hau jainkosa baten lehen biluzia izateaz gain, Antzinaroko emakumezkoaren lehen biluzia izango da. Horregatik, kritika handiak jasoko ditu eskultoreak, baina garaikideengandik mirestua ere izan zen.

Praxiteles maisuak Afrodita edo Venus jainkosa bainu bat hartu ondoren irudikatzen du, ezker eskuarekin oihal bat eusten duela, inork ikusi ezingo balu bezala. Dirudienez, Praxiteles-en artelan guztien antzera, polikromatua izan zen Cnido-ko Venusa.
Jatorrizko obra Nikako matxinadan, Constantinoplako hirian, gertatutako sute batean desagertu zen. Erromatar kopia onena Vatikanoko Erakustokietan gordetzen da. Zango bakarra du ezarria lurrean, bestea tolestua du; horrela, Praxiteles-en S-a deritzon oreka kontrajarria agertzen du irudiak. Emakume ederraren eredu perfektua da.

AFRODITA ZISNEAN

EGILEA: Pistoxenoseko pintorea

DATA: 480 K. o.

GAUR EGUN: Britaniar Museoa, London – Erresuma Batua

Plater batean irudikatua ere izan zen Afrodita. Pistoxeneko pintoreak marraztu zuen kilix (antzinako Grezian erabiltzen ziren ontziak) batean.

Bertan, Afrodita ikus daiteke zisne baten gainean hegaka lore batekin eskuan. Jainkosa zeruaren nolabaiteko erregina dela adierazi nahi du eta zerura bidean doala hegaka. Afroditaren soinekoa eta irudien ertzak gorriak dira eta dena fondo txuri batean gauzatzen da. Erabiltzen den teknika polikromia da.

Kilix preziatu honen aurkikuntza Camirosen (Rodas) egin zuten 1992. urtean. Antzinako lapida batzuen aurkikuntzari esker, aztertzen hasi ziren eta antzinako zibilizazio baten gunea zela konturatu ziren. Geroztik, garai hartako hainbat objetu eta obra aurkitu dituzten gune horrtean. Gehienak, Londoneko Britaniar Museoan daude ikusgai.

VENUSEN JAIOTZA

EGILEA: Sandro Botticelli

DATA: 1484

GAUR EGUN: “Uffizi” Galeria, Florentzia - Italia

Mitologiak dionez, Venus, maitasunaren jainkosa, Urano jainkoaren zakiletik jaio zen, bere seme Kronosek moztua eta geroago itsasora botata. Orduan obraren izenburua ez dela zehatza esan daiteke, bertan Venus malkor baten gainean hondartza batera iristen ikusten baita.

“Venusen jaiotza” Botticelliren obretatik ezagunena da. Médici familiaren kide baten enkargua izan zen, beren jauregi bat apaintzeko. Mitologiak dioenez, Venus, maitasunaren jainkosa, Urano jainkoaren zakiletik jaio zen, bere seme Kronosek moztua eta geroago itsasora botata.

Egileak irudikatzen duen unea, jainkosaren jaiotzaren ondoren, Citera uhartera iritsiera da. Venus obraren erdian agertzen da maskor handi baten gainean; bere ilaje-horiek atal intimoak estaltzen dizkiote eta bere eskubiko besoarekin bularra tapatzeaz arduratzen da.

Ezkerretara obraren beste bi pertsonaiak irteten dira. Bata, Cefiro (Mendebaldeko haizearen Jainkoa) eta bere ondoan Kloris. Itsas haizearen ninfa eta Céfiroren emaztea da. Cefiro eta Kloris oso estu besarkaturik, elkartasuna eta batasuna irudikatzen dute. Beraien inguruan larrosak erortzen dira. Ninfa batek hondartzan itxaroten dio, mantu gorri batez estaltzeko.

VENUS ETA ADONIS

EGILEA: Tiziano Vecellio

DATA: 1553-1554

GAUR EGUN: Prado Museoa, Madril - Espainia

Venus eta Adonis, Tizianok 1553 eta 1554 urteen bitartean marraztutako kuadradoa da eta Madrileko Prado museoan dago ikusgai. Obrak, Ovidiok bere Metamorfosis ospetsuetan jasotako pasarte bat irudikatzen du.

Mitologiak dioenez Venus eta Pertsefone, Adonisetaz maiteminduta zeuden. Arazoa konpontzeko, Zeusek, Adonisek urtearen heren bat Venusekin bizitzea, bestea Pertsefonerekin eta gelditzen dena nahi zuenarekin erabaki zuen. Baina, bi herenak Venusekin igarotzen zituen. Orduan, Pertsefonek, sentitzen zuen amorruarengatik, ehizatzera zihoanean basurde bat bidali zion, geroago heriotza eragingo ziona. Irudikatzen den unea, ehizatzera joan baino lehenagokoa da. Bertan, jainkosa, Adonis geldiarazten saiatzen da eta honek begirada xamur bat eskaintzen dio. Txakurrek eta Kupidok, atzealdean, eszena osatzen dute. Dena giro librean eta zeru ekaiztsu baten azpian igarotzen da. Bi irudien gorputz-jarrerek esfortzua adierazten dute eta honek dramatismoa gehitzen dio irudiari.

ISPILUKO VENUS

EGILEA: Diego Velazquez

DATA: 1647-1651 Inguruan

GAUR EGUN: National Gallery, Londres – Reino Unido

Ispiluko Venus Diego Velazquez pintore espainarraren obra ezagunenetako bat da. Estiloa Barroco espainiarra da, XVII. Mendea. Obra egin zen urtea ez dago oso garbi, baina badakite 1648 eta 1651 urteen bitartean egin zela.

Velazquezek biluzik emakume bat marrazten duen aldi bakarra da. Kuadroan, Venus, maitasunaren jainkosa ikus daiteke. Etzanda eta biluzik, Cupido bere semeak eusten duen ispilu batean irudikatuta.

Eszenak erotismo, sentsualitate eta apaintasun handia du. Erotismoa kortinen kolore gorriarengatik eta gorputzen arroxarengatik dator.

Rubens eta Tizianoren obrak hartu zituen Velazquezek erreferentizatzat. Tizianoren Danae edo Rubensen Ispiluko Venus gogorarazten ditu obra honek.

Obra Londresko National Galleryn dago ikusgai. 1914n sufragista ingeles batek zazpi labankada eman zizkion. Zorionez, gaur egun, obra oso-osorik mantentzen da.

BOTEROren Venus

EGILEA: Fernando Botero

DATA: 1989 inguru

GAUR EGUN: Museo de Antioquia, Medellin – Kolonbia

Fernando Botero pintore, eskulturgile eta marrazkigile kolonbiarrak ere irudikatzen du Venus; bai eskulturan ( Venusen seriea izeneko obretan ), bai eta hainbat pinturetan. Beti ere bere estilo berezia alde batera utzi gabe.

Kasu honetan ohe baten aurrekaldean irudikatzen du eszena. Bertan, Venus ikus daiteke biluzik. Boteroren obretan ohikoa den gorputzen desproportzioa ere dago ikusgai. Zapata gorri batzuk ditu soilik eta lore bat eskuan. Beran, eskubialdera, Kupido ikus daiteke. Betiko objetuekin dago: hegoak eta arkua, baina kasu honetan Boterok egin duenez, normalean baino gizenago.

Erabiltzen duen pintura teknika pintzelada itxia da, irudi eta ertz markatuekin. Nahiz eta pintura estilo hau gustatzen ez zaienen kritikak jaso, obrarekin Greziako eta Erromako kultura klasikora hulbildu nahi izan du.

Atenearen mitoa

Atenea (Minerva erromatarrentzako) gerraren, arte eta lanbideen, eta hiriaren babeslea zen grekoentzako nagusiki, baina erromatarrek beste ezaugarri bat esleitu zioten: jakintzaren jainkosa.
Baita ere, zientziaren, artisautzaren, literaturaren eta filosofiaren jainkosa da. Atenea gerraren jainkosa zen baina gerra ez zitzaion gustatzen, eta bere talentua pakearen artetan eskaintzen zuen. Beti gatazkak konpontzen ahalegintzen zen, eta gatazkan sartzerakoan inoiz ez da garaitua.

Ateneari Palas izena ematen zaio, mitoak dioenez Palas izeneko jainkosa zahar batek beretaz arduratu zelako.

Atenearen jaiotza oso berezia izan zen. Gea eta Uranok bere biloba Zeusi jakinarazi zioten bere emaztea, Metisek ume bat eduki behar zuela eta honek bera destronatuko zuela. Orduan, Zeusek Metis irentsi zuen. Baina denbora igaro ahala, Zeusek buruko min handia zuen eta Hefestok mailu batekin jo zion buruan. Buruko ebakitik Atenea atera zen guztiz jantzita, armatuta eta hazita.

Ateneak normalean, ez zituen gatazka asko beste jainkoekin baina ezagunena bere osaba Poseidonekin eduki zuena da. Orain dela denbora asko, atenastarrak hiri bat eraiki zuten eta nahi zuten jainko batek beraien hiria babestea. Bi jainkoek betebehar hori nahi zuten, horretarako lehenengo Poseidonek, bere trikuhortzarekin harri bat jo zuen eta bertatik ur gaziko ibai bat atera zen, baina atenastarrak ez zeuden ados beraien lurrak hondatu egingo zirela pentsatzen zutelako. Ateneak, beste harroka bat jo zuen bere lantzarekin eta bertatik olibondo bat atera zen. Atenastarrak ados zeuden horrekin eta horregatik da Atenea hiriaren babeslea.

Atenea Parthenos

Egilea: Fidias
Data: K.a. 448
Lekua: Atenaseko Partenoia

Ezaugarriak:

Eskultura honek 11m-ko altuera du eta kriselefantina teknikarekin dago eginda. Estatua honetan hainbat material agertzen dira: urrea jantzia estaltzeko eta marfila ikusten diren gorputz zatientzako. Materialen konposizio honek, argi gutxiarekin zirrara handia eragiten zuen.

Atenea Partenos-ek Atenea de Mirón-ek bezala peplo bat du jantzita, alde batetik irikita eta tolesturekin. Bularraren gainean, ahuntz baten larrua darama koraza baten moduan. Buruan, kasko atiko bat darama eta ezker eskuarekin ezkutu bat eusten ari da eta beste eskuarekin Nike bat eusten du.

5m-ko ezkutuaren kanpoaldean ‘amazonamiquia’ bat dago landuta eta barrualdean, gigantomaquia bat dago margotuta.

Atenea de Mirón

Egilea: Mirón

Data: K.a. 450

Lekua: Atenaseko Acrópolis museoa

Ezaugarriak:

Eskultura hau “Atenea eta Marsyas” izeneko eskultura multzokoa da. Mirón-ek egin zuen K.a. V. Mendearen hasieran. “Atenea eta Marsyas” eskultura multzoa lurrean bat eginda zeuden, horrela garai hartako V itxurako forma hartzen zuten. Atenea lurrerantz begiratzen ari da. Eskulutura honetan Ateneak ez darama ez lantzarik ez ezkuturik.

Eskultura honetan, Atenea azaltzen da peplo gerrikatu batekin eta kasko korintiar batekin jantzita. Eskultura hau, “Atenea Pensativa”-ren antza du batez ere erliebean eta janzkeran.

Palas y el centauro

Egilea: Sandro Botticelli
Data: 1482-1483
Lekua: Galeria Uffizi (Florencia)

Ezaugarriak:

Obra hau, tenperazko pintura da. Sandro Botticellik egin zuen, ezkontza baterako. Kuadro hau ere ‘Minerva y el centauro’ izenez ezagutzen da. Errenazimenduko estiloa du.

Pinturan, paisaia gutxi egoteak, begirada bi irudietan jartzen dugu. Zentauroak mugak zeharkatu ditu eta lurralde debekatuan sartu da. Geziontzia eta arkua darama. Izaki hau, erdi zaldi eta erdi gizakia, ninfa zaintzale batek kontrolatzen du, armatuta, ezkutu bat duela sorbadan esekita.Emakume hori Palas Atenea da. Palas-ek olinbondo adarrak darama besoetan, soinean eta buruan.

Edukiari begiratuz, zintzotasunak eta kastitateak sensualitateari irabazten diote. Gizakien arimaren bi zatiak borrokan ari dira beraien artean eta zentauroaren naturarekin daude adierazita.

Minerva aleja a Marte

Egilea: Tintoretto
Data: 1564-1565
Lekua: Veneziako Ducal Jauregia

Ezaugarriak:

Pintura hau olioa mihise baten gainean dago eginda. Pintura hau errenazimendu italianokoa da.

Minerva, jakintzaren eta arteen jainkosa, Marte, gerraren jainkoa, Bakearen eta Ugaritasunaren presentziatik aldentzen du. Irudiak gobernu ona irudikatzen du beraien herrietan eta bakea, ugaritasuna eta oparotasuna lortzen du beraien lurrentzako.

Minerva obraren buru da. Marte garaiko zaldun baten antzera agertzen da, armadura eta lantza batekin. Gorputz hauek, armaduren brilloekin kontrastatzen dute eta hori pertsonaien gorputzetan nabaritzen da. Pertsonaien atzean, Veneziako hiria azaltzen dela uste da, baina ez da asko ikusten.

El juicio de Paris

Egilea: Rubens
Data:1635
Lekua: National Galery (Londres)

Ezaugarriak:

Pintura hau, olioa mihise gainean eginda dago eta barroko estilokoa da. Pintura hau, Rubens-ena da baina beste bertsio bat dago Prado museoan, originalaren kopia dena. Jainkosak, beraiek adierazten dituzten sinboloengatik bereizten ditugu.

Ateneak bere kaskoa eta ezkutua bere alboan utzi du. Bere alboan zuhaitz batean ontza zuria dago bera identifikatzen duen animalia. Afrodita, Kupidoren ondoan dago,eta hau lurrean eserita ikusten dugu, eta Herak pauma du bere alboan. Paris, zuhaitz baten azpian dago eserita bere artzainarekin eta txakurrarekin.

Pinturan irudikatutakoa, tentsiozko momentuak dira. Parisek sagarra altxatuta dauka baina oraindik ez daki zein aukeratu. Bitartean, Herak eta Afroditak artzainari begiratzen diote. Azkenean, Paris Afrodita aukeratu zuen emakume ederrena bezala.

Palas Atenea

Egilea: Gustav Klimt
Data: 1898
Lekua: Historisches Museum der Stadt Wien


Ezaugarriak:

Pintura hau, olioa mihise baten gainean dago eginda. Mihisea karratua da, eta marko metaliko batekin dago markoztatuta. Markoa Georg Klimt-ek egin zuen, Gustav-en anaiak.

Klimt-ek Atenea aurkezten digu, bere urre-koloreko armadurarekin jantzita, eta kasko greko bat darama. Atenak daraman kaskoak masailak eta sudurra babesten dizkio. Bere ezkerreko eskuarekin lantza bat ari da eusten eta eskubikoarekin berriz estatua txiki bat ‘Nuda Veritas’ izenekoa.

Bere ilearen artean Medusaren burua ikus daiteke. Medailioi batean irudikatuta dago, Medusak bere etsaiak harri bihurtzeko gaitasuna zuelako.

Apolo eta dafneren mitoa

Apolo edertasunaren, eguzkiaren eta musikaren jainkoa zen. Egun batean Piton sugea hil zuen, baina Delfosera eramatean hangoek zigor bat jarri nahi zioten beraien orakuloak esan bezala, orduan orakuloa lapurtu eta festa haundi bat egin zuen bazapiztia akatu zuela ospatzeko. Bertan Apolo Erosetaz barre egin zuen hain gaztea izan da arku eta geziak eramateagatik eta bera haserreturik maitasunaren gezia bidali zion Apolori eta Dafneri Apolo gorrotatzeko gezia.

Dafne, ibaien jainkoen alaba, ninfa zen eta basoan bilatu zuen aterpe, ehizan aritzeko eta bere birjintasuna gordetzeko.

Apolo Dafneretaz maitemindu egin zen geziengatik, orduan Dafne sentiaturik sentitu zenean laguntza eskatu zion aitari. Apolo Dafne harrapatzera zhioan unean, Dafne gelditu eta oinatatik sustraiak,eta besoetatik,adarrak eta hostoak ernarazi zituen aitak ereniotz bihurtuz.

Horregatik, azkenean,ereinotza izan zen Apolori eskainitako landarea eta Apolo jainkoaren omenez egiten ziren Joko Pitikoetako garaileek ereinotz-hostoz egintako koroa jasotzen zuten sari.

Belbereko Apolo

Egilea:
Leocares.

Data:
XV mendean aurkitu zuten.

Lekua:
Vatikanoetako Cortile Ottagonoan dago.

Deskribapena:
Apolok Pitoi sugeari hiltzen ari zen. Momentu hortan Apolo gezi bat jaurtitzen ari da. Ile kiskurra du, bere lepotik bera tirabuzoiak agerian dituela. Bere ezkerreko besotik geziontzi bat darama eta bere arropa eskuineko besotik eutxita du, gorputza biluzik utzita.

Apolo eta Dafne

Egilea:
Lorenzo Berninin.

Data:
1622-1625 urtean egin zen.

Lekua:
Borgheseko galerian kokatua,Roman.

Describapena:
Apolo Dafneren atzetik zebilen bera harrapatu nahiean. Dafne nekatuta zegoenez gelditzen joan zen eta Apolok harrapatu egin zuen. Berak bira emandakoan trasformatzen hasi zen. Bere gorputzetik hostoak,adarrak...ateratzen hasi zitzaizkion eta laurel batean bihurtu zen bere transformazioaren ondorioz.

Marsias eta Apolo

Egilea:
Españoleto.

Data:
1637 urtean sortu zen.

Lekua:
Napoleoneko museo arkeologikoan dago kokatua.

Deskribapena:
Marsak Apolori xirula joku batean desafiatu zuen. Apolo izan zen garailea eta jainkoak Marsari zigortzeko bere harropuzkeriarengatik zuhaitz batera lotu eta bertan hil zuen. Marsis biluzik lurrean etzanda azaltzen da, jainkoak bere zigorra ezarri zionean. Apolo bere ondoan dagoela, tunika batez estaltzen du bere gorputza.

Vulcanoren sutegia

Egilea:
Velazquez

Data:
1630 urtean egin zen.

Lekua:
Pradoko musean dago.

Bertan azaltzen diren pertsonaiak:
Apolo, Vulcano, Febo eta Hefesto.

Deskribapena:
Bertan Vulcano eta bere ziklopeak lanean azaltzen dira larrubizian. Bero asko egiten zuenez, soilik mantu txiki bat zuten beheko aldea estaltzeko. Erramientak egiten ari ziren beraien tresnekin, eta beraien atzean labe bat zegoen egiten zutena bertan sartzeko. Vulcano eta berarekin dauden ziklopeak, lanean zeudela Apolo azaldu zen berri txar bat emateko prest. Berak Vulcanori azaldu zion bere emazteak harremanak eduktizen ari zela Marte jainkoarekin. Bertan lanean zeudenak harrituta gelditu ziren Apolori begira. Apolok mantu itxurako bat zuen bere gorputza estaltzeko eta burutik disdira batzuk ateratzen zaizkio jainkoa delako.

Apolo dafneretaz maitemindua

Egilea:
Nicolas Poussin.

Data:
1664 egin zuen.

Lekua:
Louvre museo nazionalean dago.

Bertan azaltzen diren pertsonaiak:
Apolo,Dafne,Dafneren aita,Cupido, Merkurio eta Melia ninfa.

Deskribapena:
Ezkerretan Apolo azaltzen da,Dafneri begira.Dafne berriz beste aldean dago,bere aitaren gainean.Apoloren gertu Cupido azaltzen da.Zuhaitzan Apolok akatu behar duen Piton sugea azaltzen da. Bertan ere apoiaturik Melia ninfa azaltzen da Ozeanoaren alaba.Bera Apolongatik bortxatua izan zen. Eskuinean ez dago oso argi zer dagoen baiño Jainco izan liteke, Apolongatik hildakoa. Obra hontako figura hauek bi zatitan banatzen dira:lehengo zatian ulgarkotasuna eta beste aldean birjintasuna azaltzen da.

Veyeseko Apolo

Egilea:
Vulca.

Data:
1916 urtean.

Lekua:
Italian kokatua.

Deskribapena:
Eskulturak 1,80 metro neurtzen ditu alturaz. Bertan Apolo Heraklesengana zihoan oreina kentzeko asmoz. Apolo tunika batez estaltzen du bere gorputza eta kapa motz bat du gainean. Ezkerreko norabidea jarraitzen du eskubiko besoa luzatuta eta tolestuta duela.

Arkitektura